Ayağımız 26 kemikten oluşur ve vücudumuzun ağırlığını taşır. Dört yöne hareketlidir. Ayakta ağrı kemikler, eklemler, eklem çevresi yumuşak dokular, sinir kökleri, periferik sinir veya damarlardan kaynaklanabilir. Uygun olmayan ayakkabı, ayak deformiteleri ve kas zayıflığına bağlı statik bozukluklar en sık görülen sorunlardır. Halluks valgus, halluks rigidus ve çekiç parmak en sık dörülen parmak deformiteleridir. Ayakta pes planus, pes kavus veya pes ekinovarus olabilir. Plantar fasiit, aşil tendiniti, kalkaneal bursit yumuşak doku problemleri arasında sayılabilir. Pek çok romatizmal hastalık da ayak ağrısı ile karşımıza gelebilir. Travmalar nedeniyle bağ yaralanmaları veya kırıklar olabilir. Tümör ve enfeksiyonlar da ayakta ağrı ile görülebilir. Periferik sinir kaynaklı ağrılar ise en sık Morton nöroma, tarsal tünel sendromu ve peroneal sinir lezyonlarıdır.

Dejeneratif osteoartritte ayak tutulumu olabileceği gibi romatoid artrit, psöriatik artrit gibi iltihaplı artritler veya gut gibi kristal artropatiler ayakta belirti verebilir. Gut hastalığında en sık ayak 1. parmağında tutulum olur. Kristallerin çökmesi ile oluşur. Çok şiddetli ağrı olur, çarşafın dokunması bile ağrıya neden olur. Eklemde şişlik ve kızarıklık eşlik eder. Kişi ayakkabı giymekte, yürümekte zorlanabilir. Romatoid artrit el eklemlerinde olduğu gibi ayak parmaklarını da etkileyebilir. Ayağın tarak kısmında ağrı olur, tabanda düzleşme görülebilir. Psöriaziste (Sedef hastalığı) ayak parmağında sosis parmak görünümü tipiktir. Ankilozan spondilitte ise aşil tendonu ve plantar fasia etkilenir, topuk ve ayak tabanında ağrı olur.

Özellikle çocuklarda konjenital ve edinsel ayak deformiteleri sıktır. Fleksibl-esnek olanlar pasif olarak düzeltilebilir ve sıklıkla gelişim sırasında düzelir. Rijid deformitelerde ise tedavisiz düzelmez ve ileride ayak ağrısına neden olur. Deformitelerin erken tanınması çok önemlidir. Ayak uzun arkının çökmesi pes planus, yükselmesi ise pes kavus olarak adlandırılır. Bunlar çoğu kez belirti vermez, ancak uzun süre ayakta kalmakla ağrı oluşabilir. Pes kavus kalıtsal bir nörolojik hastalığın belirtisi olabilir. Ayak arkadan incelendiğinde topuğun içe veya dışa bastığı belirlenir. Buna göre taban desteği planlanır. Konjenital deformitelerden metatarsus adduktus ve konjenital clubfoot yakın takip gerektirir. Hallux valgus birinci parmağın içe doğru açılanmasıdır. Genetik yatkınlık, dar vetopuklu ayakkabılar nedeniyle olabilir. Hallux rigidus da ise ayak başparmağının dejenerasyonu nedeniyle oluşan ağrı ve hareketin kısıtlılığı olur. İleri yaşta daha sık görülür. Parmaklarda ise pençe parmak, çekiç parmak deformiteleri olabilir. Ayak deformitelerinin çoğunda doğru ayakkabı seçimi, özel planlanmış tabanlıklar ve ayak adalelerini kuvvetlendirecek egzersizler tedavinin temelini oluşturur.

Plantar fasya ayak tabanında topuktan başlayın parmaklara kadar uzanan çok katlı fibröz bir dokudur. Yürümenin topuk kalkış evresinde ayağın daha rijit olmasına ve arkın yeniden oluşmasına yardımcı olur. Mikrotravmalar plantar fasyanın kalkaneustaki yapışma yerinde inflamasyona neden olur. En sık topuk ağrısı nedenidir. Sporcularda özellikle koşucularda daha sık görülür. Uzun süre sert zeminde yürüyenlerde, uzun süre ayakta duran ve merdiven çıkanlarda, taban düşüklüğü olanlarda, vücut ağırlığı fazla olanlarda, ince tabanlı ayakkabı kullananlarda sık görülür. Plantar fasiit genellikle topuk dikeni ile birlikte bulunur. Ayak tabanında ve topukta ağrı özellikle sabah ilk adımda belirgindir, uzun süre ayakta durma ile artar. Tedavinin ilk aşamasında aşil tendonu ve plantar fasya için germe egzersizleri planlanır, ark desteği ve topuk yastığı olan tabanlık verilir. Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar kullanılır. Fizik tedavi diğer bir tedavi seçeneğidir. Yanıt alınamayan olgularda topuğa steroid enjeksiyonu yapılabilir. Yeni ve etkili bir diğer tedavi yöntemi ise elektroşok dalga tedavisidir. Haftada bir gün olmak üzere 3 ila 5 seans uygulanır ve sonuçlar oldukça başarıdır.

Aşil tendonu vücudun en güçlü ve kalın tendonudur. Topuktan başlayıp, kaval kemiği boyunca yukarı uzanır. Aşil tendonunun yapışma yerinin inflamasyonudur. Tekrarlayan travmalar, baldır kaslarının aşırı kullanımına bağlı mikroskopik yırtıklar, atlama gerektiren sporlar tendinite neden olur. Tendonun topuğa yapışma yerinde kalsifikasyonve kemikte sivrileşme olabilir. Sabah ağrı daha belirgindir. Hareket ile tendon yapışma yerinde ağrı ve hassasiyet olur. Tendonda kalınlaşma ve şişlik olabilir. Tedavide steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar, istirahat, lokal buz uygulama, topuğu yükseltmek için topuk yastığı, fizik tedavi, germe egzersizleri, elektroşok dalga tedavisi (ESWT), steroid enjeksiyonları kullanılabilir.

Morton nöroma ayakta parmaklar arasında yer alan interdijital sinirin tuzak nöropatisidir. Sinirde sıkışma nedeniyle kalınlaşma olur. En sık 3. ve 4. parmaklar arasında olur. Ağrı yanıcı özelliktedir, uyuşma olur ve ayak altında çakıl taşı hissi vardır. Dar ayakkabı ile belirtiler artar. Tanıda fizik muayene yardımcıdır, MR ile sinirdeki kalınlaşma gösterilebilir. Tedavide doğru ayakkabı kullanımı, metatarsal pad, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar, sterid enjeksiyonları yararlı olur.

Ayak bileği burkulmaları ile elastik limiti üzerinde gerilen dokularda mikroskopik yırtıklar olur. Aşırı gerilme ise bağlarda yırtılmaya neden olabilir. Ayak bileği travmaları genellikle içe dönme ile olur ve en sık dış yan bağ (ATFL) zedelenir. Sporcularda sıçrama sonrası düşerken yaralanma sıktır. Ayrıca düzgün olmayan zeminde yürürken ya da koşarken olabilir. Ayak bileğinde şişlik ve morarma görülür. Duyarlı noktalar araştırılır. Eşlik edebilecek kırıkları ekarte etmek amacıyla direkt grafiler yararlıdır.

Konservatif tedavide amaç inflamasyon ve ağrının önlenmesi, eklem hareket açıklığının korunması, kasların güçlendirilmesi, özgün becerilerin geliştirilmesi ve nöromuskuler rehabilitasyondur. İlk 48-72 saatte inflamasyon ve ağrının önlenmesinde koruma, istirahat, buz, kompresyon ve elevasyon uygulanır. İlk prensip korumadır. Amaç lezyonun ilerlemesini önlemektir. Korunma lezyonun yerine göre değişiklik gösterir. Bandaj, splint, askı, teypleme, cihaz olabilir. Ayak bilek burkulmasında kullanılan ayak bilek splinti ayak bileğinin fleksiyon, ekstansiyonuna izin verirken, eversiyon ve inversyon hareketini kısıtlayarak lezyonun ilerlemesini önler. Ağrıya yol açan aktivitelerden kaçınılmalı, gerekirse koltuk değneği kullanılmalıdır. Buz uygulaması 15-20 dakika süre ile yapılır, direkt cilde temas etmemelidir. Erken dönemde 1-2 saatte bir tekrar edilebilir. Bandaj dolaşımı etkilememeli, tüm eklemi sarmalıdır. Yaralanan ayak mümkün olduğunca yastıklarla desteklenerek yüksekte tutulmalıdır. İlk 48-72 saatte sıcak, alkol, masaj ve tekrar yaralanmadan kaçınılmalıdır.

Tespit veya istirahat sona erdikten sonra en kısa sürede aktif hareketlere başlanmalıdır. Yeterli sayı ve sıklıkta yapılmalıdır. Yumuşak doku yaralanmalarından sonra kasların mutlak yeniden eğitimi gerekir. Burada yalnız kas kuvvetinin arttırılması değil, aynı zamanda fonksiyonel kapasitenin kazanılması hedeflenir. Sporcularda spora özgün hareketlerdeki becerinin kazanılması hedeflenir, yalnız yaralanan bölge değil, tüm vücut çalıştırılmalıdır.